TBD Dijital Türkiye Endeksi Basın Lansmanı

TÜRKİYE BİLİŞİM DERNEĞİ GENEL BAŞKANI
RAHMİ AKTEPE’NİN BASIN BİLGİLENDİRMESİ 

Değerli Basın Mensupları,

Dijital dönüşüm ekosisteminin sürdürülebilirliği, dijital olgunluk seviyesinin ölçülebilmesi, Ülkemizin Dijital Ekonomisinin geliştirilmesi ve Dijital Egemenliğinin sağlanması amacıyla Türkiye Bilişim Derneği tarafından Dijital Türkiye Endeksi Projesi hayata geçirilmiştir.

Çalışma, 46 kişilik TBD Proje Ekibi tarafından ve Cumhurbaşkanlığı Dijital Dönüşüm Ofisi Başkanlığı desteği ile gerçekleştirilmiştir.  Çalışma Grubu ve Kullanıcı Deneyimi Gruplarının da yer aldığı TBD Proje Ekibinde; alan uzmanları, kamu ve özel sektör temsilcileri, akademisyenler ve yüksek lisans öğrencileri yer almaktadır.

Proje 2019 yılı sonunda başlamış ve bireysel çalışmalar haricinde, 1500 adam/saat’ten fazla işgücü harcanarak tamamlanmıştır.

Yeni bir endekse neden ihtiyaç vardı?

• e-Devlet, bilgi toplumu gibi dijital kalkınma odaklı kavramlar, teknolojiler ve uygulamalar her geçen gün hızla gelişmektedir. Dolayısıyla, gelişen teknolojilere göre başarımın da ölçütleri değişiyor. Örneğin, uzaktan çalışma ve yapay zekâ alanın nasıl ölçümleneceği gibi.
• TBD dahil birçok STK ve şirket, geçmişte dijitalleşmeye yönelik ölçümler yapmıştır. Ancak bu çalışmalar, temel olarak sürdürülebilir olmamış ya da uluslararası endeks ve ulusal politika gerçekleriyle uyumu zayıf kalmıştır.
• Ölçümleme ihtiyacına vurgu On Birinci Kalkınma Planının 484.2, 565.1 ve 344.3 maddelerinde de yer almaktadır.

Diğer taraftan “Dijital Türkiye” kavramı önemli bir başlık olarak “e-Devlet Kapısı” ya da “Sanayide Dijital Dönüşüm” olarak belirtilmektedir. Ancak tüm ekosistem paydaşları tarafından kabul görmüş ortak bir tanıma ihtiyaç bulunmaktadır.

Dijital Türkiye Endeksi Projesi kapsamında öncelikle uluslararası örneklerde olduğu gibi kavram tanımlanmaya çalışılmış ve bu doğrultuda ölçüm çerçevesi oluşturulmuştur.

Dijital Türkiye Tanımı;

“Toplumsal, ekonomik ve devlet faaliyetlerinde, geliştirdiği ya da tedarik ettiği teknoloji, ürün ve hizmetleri kullanarak sağladığı üretkenlik artışı, refah ve dijital veriden ürettiği değerle küresel ölçekte rekabet eden bir Türkiye.”

olarak tanımlanmıştır.

Bu çerçevede hazırlanan Dijital Türkiye Endeksi modeli ise tüm teknolojik gelişmeleri içerebilecek 5 politika ekseni ve bu eksenler içerisindeki faaliyetlerin yaşam döngüsünü belirleyen 7 boyuttan oluşmaktadır.

Dijital Türkiye Endeksi modeli ‘de yer alan Eksenler; Toplum, Ekonomi ve Devlet aktörleri ile bu aktörleri besleyen Dijital Kaynaklar ve farklı aktörleri hizmet sunumu doğrultusunda bir araya getiren Yaşamsal Hizmetler’ den oluşmaktadır.

Dijital Türkiye Endeksi modelinin faaliyet boyutları ise sırasıyla, Planlama, Düzenlemeler, Yetkinlik, Kullanım, Güven, Şeffaflık ve Yenilikçilik olarak belirlenmiştir.

Her bir eksen için ortalama 80 gösterge üzerinden değerlendirme yapılmıştır. Bu göstergeler hem uluslararası endeksleri hem de ulusal politikaları esas almaktadır.

• Çalışma kapsamında 12 farklı uluslararası endeks detaylı olarak incelenmiş ve toplam 416 gösterge tespit edilmiştir.

(OECD Going Digital, Avrupa Birliği DESI ve e-Gov Benchmark, G20 Digital Economy ile BM e-Devlet Gelişmişlik endeksleri öncelikli olarak değerlendirilmiştir.)

• Ulusal göstergelerin belirlenmesinde On Birinci Kalkınma Planı esas alınmıştır. Planda, dijital dönüşüm ile ilişkili olarak 252 tedbir belirlenmiştir.
• Endeks çerçevesine sadık kalarak göstergelerin sayısı ve çeşitliliği uluslararası örneklerinde olduğu gibi zaman içerisinde değişebilecektir.

Dijital Türkiye Endeksi uluslararası gelişmeleri de takip ederek, ulusal politikalarımız doğrultusunda ülkemizin dijital hazırlık durumunu, uygulama kapasitesini ve dijitalleşme ile oluşturduğu etkiyi ölçmektedir.

TBD tarafından özgün olarak geliştirilen Dijital Türkiye Endeksi’nin önemli özelliği ve diğer endekslerden farklılığı;

• Ulusal politika ve stratejiler ile uyumlu,
• Dijital Türkiye vizyonunu ve Millî Teknoloji Hamlesini destekleyen,
• Uluslararası gelişmeleri ve kavramları adresleyen,
• Kurum, teknoloji ya da uygulama yerine sorun-çözüm odaklı,
• Dijital dönüşüm istatistikleri için kurumlar arası işbirliğini ve paylaşımı motive eden,
• Kamu, özel sektör, akademi ve STK’lar olmak üzere farklı paydaşların katılımı ile sürdürülebilir,
• Toplumsal ve ekonomik dönüşümü özellikle vurgulayan,

bir bakış açısıyla geliştirilmiş olmasıdır.

TBD tarafından gerçekleştirilen söz konusu özgün proje kapsamında yapılan ölçümlemede;

2021 yılı için Dijital Türkiye’nin skoru 100 üzerinden 68 olarak belirlenmiştir.

Veri toplama dönemi 2020 yılının 4’üncü çeyreğidir.

Eşit ağırlıkta olan Eksenler için ölçümlenen göstergeler kapsamında aşağıdaki değerlendirmeleri yapmak mümkündür:

• Yaşamsal Hizmetler ekseninin toplam skoru 66’dır. Yaşamsal olaylar kapsamında Adalet (74), Aile (63), Araç (70), Kariyer (62), Şirket Genel (71), Şirket Kurulum (66), Taşınma (61) ve Yükseköğretim (64) başlıklarında olmak üzere 8 farklı hizmet alanı faaliyet boyutları kapsamında ele alınmıştır. İş dünyasına yönelik ve az sayıda kurum tarafından sunulan hizmetlerde yüksek skor elde edilmiştir. Kurumlar arası entegrasyonlar ve kullanıcı deneyimi açısından ise zafiyetler olduğu gözlemlenmiştir. Dijital Türkiye Platformu üzerinden sunulmaya başlayan bütünleşik “araçlarım” konsept hizmeti önemli bir gelişme olmakla birlikte ikinci el araç, muayene randevu vb. entegrasyonların eksikliği dolayısıyla, kesintisiz hizmet sunumu açısından henüz yeterli düzeyde olmadığı tespit edilmiştir.
• Ekonomi ekseninin skoru 61’dir. Bu eksen diğerlerine göre en düşük skoru elde eden başlık olmuştur. Göstergeler kapsamında değerlendirildiğinde bu alandaki güçlü yanımız iş dünyasına sunulan gelir idaresi, sicil yönetimi ve sosyal güvenlik gibi merkezi bilişim sistemlerinin varlığıdır. Diğer taraftan en büyük zafiyet, KOBİ düzeyinde gerçekleşen ekonomik süreçlerde yeni nesil teknoloji kullanımının yaygınlaşmamış olmasıdır.
• Toplum ekseninin skoru 73’tür. Bu eksende görece yüksek puan çıkmasını destekleyen unsurlar dijital devlet ile topluma yönelik sunulan bilgilendirici ve işlevsel hizmetlerin oldukça yaygın olmasıdır. Ancak, akıllı şehirler, mahremiyet ve e-katılım faaliyetlerine yönelik göstergelerde zayıf bir performans sergilenmektedir.
• Devlet ekseninin skoru 71’dir. Dijital Devlet, uzun yıllardır ülkemizin gündeminde olan ve görece başarı sergilediğimiz bir alan olmuştur. Özellikle, e-Devlet Kapısı (Dijital Türkiye Platformu), Elektronik Belge Yönetim Sistemi, T.C. Kimlik Kartı, merkezi bütçe, ihale yönetimi gibi hizmetler ile siber güvenlik ve açık kaynak kodlu yazılım çalışmaları güçlü yanımız olmuştur. Diğer taraftan, alana yönelik güncel stratejiler, açık veri, kamu bilişim uzmanlığı, kurumsal mimari, kurumlar arası veri yönetişimi gibi unsurlarda ilgili faaliyetlerin eksik kaldığı gözlemlenmiştir.
• Dijital Kaynaklar ekseninin skoru 67’dir. İnternet ve iletişim altyapısı, ortak hizmetler ve bilişim uzmanı yetiştirmeye yönelik teşviklerin varlığı güçlü yanlar olarak ön plana çıkmaktadır. Diğer taraftan bilişim sektörünün tüm sektörler içerisindeki görece küçüklüğü ile yazılım ve donanım alt sektörlerinin ülke ekonomisine katkısı açısından düşük performans sergiliyor olması zafiyet yaratmaktadır. Yine, yerli yazılım sektörünün geliştirilmesi ve veri yönetişimi konusundaki faaliyetlerin yerine getirilmesinde eksiklikler olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, ülkemizde her ne kadar dijital veri etrafında kişisel verilerin korunması, açık veri portalı, ulusal veri sözlüğü ve endüstriyel bulut çalışmaları gibi önemli çalışmalar yürütülüyor olsa da net bir dijital veri politikamızın ve ilgili tedbirlerimizin olmadığı görülmektedir.

Tüm eksenler 7 boyut kapsamında değerlendirildiğinde ise en yüksek skoru elde edenler; Planlama (76), Kullanım (73), Güven (70) ve Yetkinlik (69) başlıkları olmuştur. Diğer taraftan, Düzenlemeler (65), Şeffaflık (63) ve Yenilikçilik (62) boyutlarında görece düşük endeks değerine sahip olduğu gözlemlenmiştir.

Sonuç olarak;

Ülkemizin, politika eksenlerine yönelik Düzenlemeleri güncellemede ve politika eksenlerine değer katacak olan Şeffaflık ile Yenilikçilik boyutlarında yeterli başarıyı göstermediği tespit edilmiştir.

Ülkemizin Pandemi döneminde hayata geçirdiği dijital devlet hizmetleri bu anlamda başarılı olduğumuzu teyit etmektedir. İşletmelerin dijital dönüşüm çözümlerine ilgisinin arttığı ve bu yöndeki talebin büyük ölçüde yerli firmalarca karşılanabildiği görülmektedir. Ancak hem işletmeler hem de hane halkının yüksek hızlı internet ve kişisel cihaz erişimi konusundaki ihtiyaçlarının giderilmesinde yaşanan aksaklıklar “sayısal uçurum” konusunu tekrar gündeme taşımıştır.

Endeksin ölçümü 2020 sonunda gerçekleştirilmiştir. Bu durum, pandemi ile ivmelenen dijital dönüşümün gözlemlenmesini kısıtlamıştır. Önümüzdeki sene özellikle uzaktan çalışma, veri paylaşımı, mahremiyet, sağlık gibi başlıklarda revize edilecek göstergeler ile bu dönüşümün daha iyi gözlemlenmesi hedeflenmektedir.

Proje çıktısı olarak Endeks sonuçları her yıl periyodik olarak yayınlanacaktır.

2021 Sonuç Raporu, mayıs ayı sonunda proje internet sitesi üzerinden yayımlanacak ve bu konuda panel düzenlenecektir.

Projenin 1. Fazında sadece açık erişimli veriler dikkate alınmıştır. 2. Faz çalışmalarında ( 2021 yılı içerisinde) ise kamu kurum ve kuruluşları başta olmak üzere ilgili paydaşlar ile işbirliğine gidilerek idari kayıtlar, yayınlanmamış istatistikler, uzman görüşleri gibi tamamlayıcı göstergeler ile zenginleştirilmesi hedeflenmektedir.

Endeks, Dijital Türkiye yolculuğunda ekosistem paydaşlarını bir araya getiren ve eylem planlarının belirlenmesi ve/veya uygulanmasına dayanak oluşturacak önemli bir kaynak olacaktır.

Saygılarımızla,