Yapay Zekâ Uygulamalarında Özenli Türkçe

Makine Anlaması Konusunda 120’den Fazla Türkçe Terim

Dergimizin bir önceki sayısındaki (Nisan 2001, Sayı 185, s. 10-13) “Özenli Türkçe Hepimize Yaraşır” adlı yazıda¹, ilk öneri “Türkçesi olan sözcük veya terimlerin Türkçelerinin kullanılması”ydı. Türkçemizde 70’den fazla bilişim terimleri sözlüğünün bulunması² Türkçe terim bulmayı kolaylaştırmakta. Ancak bilişim alanındaki hızlı ilerlemeler pek çok yeni kavrama aynı hızla Türkçe karşılık türetilmesini gerektirmekte. Bu nedenle TBD’nin Bilişimde Özenli Türkçe Çalışma Topluluğu³ olarak, özellikle güncel İngilizce bilişim terimlerine Türkçe karşılık türetilmesi için haftalık ekran paylaşımlı çevrimiçi çalışmalarımız yıllardır süregitmekte. Şimdiye kadar türettiğimiz ve türetmeyi sürdüreceğimiz terimler^4,511 bini aştı.

Bu yazıda, önemi gittikçe artan yapay zekâ (yapay us) alanından bir örnek olarak makine anlaması konusunda 120’den fazla terim okuyucularımızın beğenisine sunulmakta. Bu yazının amacı makine anlaması terimleri olduğu için konu hakkında açıklama yapılmadı. Makine anlamasının temelleri ve 60 kadar makine anlaması türünün tanımları ve pdf sunumu şu kaynaklarda^6,7 bulunabilir. Makine anlaması konusunda, yazarın yaklaşık 30 yıllık çalışmalarına şu adresten⁸ erişilebilir.

Çizelge 1 ve 2’de makine anlaması terimleri Türkçe-İngilizce ve İngilizce-Türkçe olarak sıralandı. Bu terim çalışması hakkında eleştirilerinizi ve olası olumlu görüşlerinizi [email protected] adresimizi kullanarak paylaşmak isterseniz seviniriz.

Makine anlaması konusundaki önerilen terimler, Bilişimde Özenli Türkçe Çalışma Topluluğu olarak diğer terim çalışmalarımızda olduğu gibi çok yönlü olarak dikkatle irdelendi. Özellikle makine anlaması konusundaki terim çalışmasındaki değerli katkıları olan Çalışma Topluluğumuz gönüllülerinden Sn. Ahmet Pekel, Sn. İ. İlker Tabak, Sn. Koray Özer ve Sn. Mehmet Ali İnceefe’ye teşekkürlerimi bildirmek isterim.

Kaynakça

1 https://www.bilisimdergisi.org.tr/3d-flip-book/bilisim-dergisi-nisan-2021-sayi-185

2 http://bilisimde.ozenliturkce.org.tr/tr-bilisim-sozlukleri/

3 http://bilisimde.ozenliturkce.org.tr/

4 http://bilisimde.ozenliturkce.org.tr/onerilen-tum-terimler-ingilizce-turkce/

5 http://bilisimde.ozenliturkce.org.tr/onerilen-tum-terimler-turkce-ingilizce/

6 https://www.site.uottawa.ca/~oren/pubs-pres/2007/pub-ADS-07-understanding

7 https://www.site.uottawa.ca/~oren/pres/2007_ADS_understanding.pdf

8 https://www.site.uottawa.ca/~oren/pubsList/understanding.pdf

Çizelge 1. Makine Anlaması Terimleri: Türkçe- İngilizce Dizin

aboneler için anlama	:	understanding for subscribers
amaç anlama	:	intention understanding
anlama	:	comprehension
anlama	:	understanding
anlamak	:	comprehend (v)
anlamak	:	comprehending
anlamama	:	incomprehension
anlamama	:	noncomprehension
anlamama	:	uncomprehending
anlamama	:	ununderstanding
anlambilimsel anlama	:	semantic understanding
anlaşılamaz	:	beyond comprehension
anlaşılamaz	:	beyond understanding
anlaşılır	:	comprehensive
anlaşılmaz	:	incomprehensive
anlaşılmaz	:	uncomprehensive
anlayabilen etmen	:	understanding agent
anlayış	:	comprehension
anlayışlı	:	understanding
aracılı anlama	:	mediated understanding
araştırısal anlama	:	exploratory understanding
ardışık anlama	:	sequential understanding
artık anlama	:	remnant understanding
artımlı anlama	:	incremental understanding
aşağıdan yukarıya anlama	:	bottom-up understanding
ayrıntılı anlama	:	detailed understanding
bağlam duyarlı anlama	:	context-aware understanding
bağlamdan bağımsız anlama	:	context-independent understanding
bağlamsal anlama	:	contextual understanding
bağnaz anlama	:	dogmatic understanding
benzetim tabanlı anlama	:	simulation-based understanding
biçimbilimsel anlama	:	morphological understanding
bilgisayar anlaması	:	computer understanding
bilgisayar destekli anlama	:	computer-assisted understanding
bilgisayarla anlama	:	computer-aided understanding
bilgisayarlaştırılmış anlama	:	computerized understanding
bireysel anlama	:	individual understanding
birikimli anlama	:	cumulative understanding
bozulmamış anlama	:	incorrupt understanding
bozulmuş anlama	:	corrupt understanding
çağrışımsal anlama	:	associative understanding
çok bakış açılı anlama	:	multivision understanding
çok yönlü anlama	:	multiaspect understanding
çoklu anlama	:	multiunderstanding
çoklu etmen anlama dizgesi	:	multiagent understanding system
çoklu etmen anlaması	:	multiagent understanding
dağıtımlı anlama	:	distributed understanding
dayanıklı anlama	:	robust understanding
değiştirilebilir anlama	:	switchable understanding
değiştirilmiş anlama	:	modified understanding
derin anlayış	:	deep understanding
derinliğine anlama	:	in-depth understanding
dışsal anlama	:	external understanding
doğal dil anlama	:	natural language understanding
doğrulanmış anlama	:	verified understanding
doğruluğu sağlan(a)mamış anlama	:	unverified understanding
dolaylı anlama	:	indirect understanding
dolaysız anlama	:	direct understanding
durum anlayışı	:	situation understanding
duygu anlaması	:	emotion understanding
eskiden kalma anlama	:	legacy understanding
etmen anlaması	:	agent understanding
evrimsel anlama	:	evolving understanding
geçerli anlama	:	valid understanding
geçersiz anlama	:	invalid understanding
geçersiz anlama	:	void understanding
genelleştirilmiş anlama	:	generalized understanding
geniş kapsamlı anlama	:	broad understanding
güvenilemez anlama	:	unreliable understanding
güvenilir anlama	:	reliable understanding
içsel anlama	:	internal understanding
işbirliksel anlama	:	cooperative understanding
kabaca anlama	:	coarse understanding
kapsamlı	:	comprehensive
karatahta anlaması	:	blackboard understanding
karşılıklı anlama	:	mutual understanding
kavrayış	:	apprehension
kendini anlama	:	self-understanding
kırılgan anlama	:	brittle understanding
kısmi yinelemeli anlama	:	partial repetitive understanding
konuşma anlama teknolojisi	:	speech understanding technology
koşut anlama	:	parallel understanding
kötücül yazılımı anlama	:	malicious software understanding
kötücül yazılımı anlama	:	malware understanding
kötücül yazılımla anlama	:	understanding by malicious software
kötücül yazılımla anlama	:	understanding by malware
kullanılabilir anlama	:	usable understanding
makine anlaması	:	computational understanding
makine anlaması	:	machine understanding
mantıksal anlama	:	logical understanding
odaklanmış anlama	:	focused understanding
öğrenmeli anlama	:	learning understanding
ön görüş	:	preunderstanding
örneklendirilmiş anlama	:	instantiated understanding
örneksel anlama	:	analogical understanding
özerk anlama	:	autonomous understanding
özgün anlama	:	original understanding
öznel anlama	:	subjective understanding
paralel anlama	:	parallel understanding
program anlama	:	program comprehension
program anlama	:	program understanding
program anlamasını anlama	:	understanding program understanding
robot anlaması	:	robot understanding
siber durum anlayışı	:	cyber situation understanding
sil baştan anlama	:	re-initialized understanding
sözcüksel anlama	:	lexical understanding
sözdizimsel anlama	:	syntactic understanding
takım anlaması	:	group understanding
tam anlama	:	entire understanding
tek bakış açılı anlama	:	single-vision understanding
tek yönü anlama	:	single-aspect understanding
uygun olmayan anlama	:	inappropriate understanding
uzaktan anlama	:	remote understanding
yanlış anlama	:	misunderstanding
yanlış kavrayış	:	misapprehension
yansız anlama	:	objective understanding
yapısal anlama	:	structural understanding
yararcı anlama	:	pragmatic understanding
yararsız anlama	:	useless understanding
yayımlanmış anlama	:	broadcasted understanding
yetkilendirilmiş anlama	:	delegated understanding
yinelemeli anlama	:	repetitive understanding
yukarıdan aşağıya anlama	:	top-down understanding

Çizelge 2. Makine Anlaması Terimleri: İngilizce-Türkçe Dizin

agent understanding	:	etmen anlaması
analogical understanding	:	örneksel anlama
apprehension	:	kavrayış
associative understanding	:	çağrışımsal anlama
autonomous understanding	:	özerk anlama
beyond comprehension	:	anlaşılamaz
beyond understanding	:	anlaşılamaz
blackboard understanding	:	karatahta anlaması
bottom-up understanding	:	aşağıdan yukarıya anlama
brittle understanding	:	kırılgan anlama
broad understanding	:	geniş kapsamlı anlama
broadcasted understanding	:	yayımlanmış anlama
coarse understanding	:	kabaca anlama
comprehend (v)	:	anlamak
comprehending	:	anlama
comprehension	:	anlama
comprehension	:	anlayış
comprehensive	:	anlaşılır
comprehensive	:	kapsamlı
computational understanding	:	makine anlaması
computer understanding	:	bilgisayar anlaması
computer-aided understanding	:	bilgisayarla anlama
computer-assisted understanding	:	bilgisayar destekli anlama
computerized understanding	:	bilgisayarlaştırılmış anlama
context-aware understanding	:	bağlam duyarlı anlama
context-independent understanding	:	bağlamdan bağımsız anlama
contextual understanding	:	bağlamsal anlama
cooperative understanding	:	işbirliksel anlama
corrupt understanding	:	bozulmuş anlama
cumulative understanding	:	birikimli anlama
cyber situation understanding	:	siber durum anlayışı
deep understanding	:	derin anlayış
delegated understanding	:	yetkilendirilmiş anlama
detailed understanding	:	ayrıntılı anlama
direct understanding	:	dolaysız anlama
distributed understanding	:	dağıtımlı anlama
dogmatic understanding	:	bağnaz anlama
emotion understanding	:	duygu anlaması
entire understanding	:	tam anlama
evolving understanding	:	evrimsel anlama
exploratory understanding	:	araştırısal anlama
external understanding	:	dışsal anlama
focused understanding	:	odaklanmış anlama
generalized understanding	:	genelleştirilmiş anlama
group understanding	:	takım anlaması
inappropriate understanding	:	uygun olmayan anlama
incomprehension	:	anlamama
incomprehensive	:	anlaşılmaz
incorrupt understanding	:	bozulmamış anlama
incremental understanding	:	artımlı anlama
in-depth understanding	:	derinliğine anlama
indirect understanding	:	dolaylı anlama
individual understanding	:	bireysel anlama
instantiated understanding	:	örneklendirilmiş anlama
intention understanding	:	amaç anlama
internal understanding	:	içsel anlama
invalid understanding	:	geçersiz anlama
learning understanding	:	öğrenmeli anlama
legacy understanding	:	eskiden kalma anlama
lexical understanding	:	sözcüksel anlama
logical understanding	:	mantıksal anlama
machine understanding	:	makine anlaması
malicious software understanding	:	kötücül yazılımı anlama
malware understanding	:	kötücül yazılımı anlama
mediated understanding	:	aracılı anlama
misapprehension	:	yanlış kavrayış
misunderstanding	:	yanlış anlama
modified understanding	:	değiştirilmiş anlama
morphological understanding	:	biçimbilimsel anlama
multiagent understanding	:	çoklu etmen anlaması
multiagent understanding system	:	çoklu etmen anlama dizgesi
multiaspect understanding	:	çok yönlü anlama
multiunderstanding	:	çoklu anlama
multivision understanding	:	çok bakış açılı anlama
mutual understanding	:	karşılıklı anlama
natural language understanding	:	doğal dil anlama
noncomprehension	:	anlamama
objective understanding	:	yansız anlama
original understanding	:	özgün anlama
parallel understanding	:	koşut anlama
parallel understanding	:	paralel anlama
partial repetitive understanding	:	kısmi yinelemeli anlama
pragmatic understanding	:	yararcı anlama
preunderstanding	:	ön görüş
program comprehension	:	program anlama
program understanding	:	program anlama
re-initialized understanding	:	sil baştan anlama
reliable understanding	:	güvenilir anlama
remnant understanding	:	artık anlama
remnant understanding	:	artık anlama
remote understanding	:	uzaktan anlama
repetitive understanding	:	yinelemeli anlama
robot understanding	:	robot anlaması
robust understanding	:	dayanıklı anlama
self-understanding	:	kendini anlama
semantic understanding	:	anlambilimsel anlama
sequential understanding	:	ardışık anlama
simulation-based understanding	:	benzetim tabanlı anlama
single-aspect understanding	:	tek yönü anlama
single-vision understanding	:	tek bakış açılı anlama
situation understanding	:	durum anlayışı
speech understanding technology	:	konuşma anlama teknolojisi
structural understanding	:	yapısal anlama
subjective understanding	:	öznel anlama
switchable understanding	:	değiştirilebilir anlama
syntactic understanding	:	sözdizimsel anlama
top-down understanding	:	yukarıdan aşağıya anlama
uncomprehending	:	anlamama
uncomprehensive	:	anlaşılmaz
understanding	:	anlama
understanding	:	anlayışlı
understanding agent	:	anlayabilen etmen
understanding by malicious software	:	kötücül yazılımla anlama
understanding by malware	:	kötücül yazılımla anlama
understanding for subscribers	:	aboneler için anlama
understanding program understanding	:	program anlamasını anlama
unreliable understanding	:	güvenilemez anlama
ununderstanding	:	anlamama
unverified understanding	:	doğruluğu sağlan(a)mamış anlama
usable understanding	:	kullanılabilir anlama
useless understanding	:	yararsız anlama
valid understanding	:	geçerli anlama
verified understanding	:	doğrulanmış anlama
void understanding	:	geçersiz anlama